wtorek, 22 listopada 2011

Wikingowie na Kujawach

Do tej pory biuletyn Antiquity ukazywałam od nieco bardziej wewnętrznej strony archeologii. Wiemy już, że można tam dowiedzieć się ciekawych rzeczy na temat archeologii eksperymentalnej, czy też nowinek "technologicznych". Dziś przedstawiam kolejną odsłonę w postaci wyników badań terenowych.

Wykopaliska prowadzone przez zespół badawczy Instytutu Archeologii i Etnologii PAN w Bodzi, niedaleko Włocławka w latach 2007- 2009 doprowadziły do odkrycia cmentarzyska złożonego z grobów komorowych datowanego na koniec X i początek XI wieku. Przeczytać o tym możemy w najnowszym numerze Antiquity, który zawiera notkę Andrzeja Buko i Iwony Sobkowiak- Tabaki dostępną również w biuletynie na stronie magazynu. 
fot. A. Buko

Pierwsza faza cmentarzyska składa się z czterech rzędów pochówków zorientowanych na osi północ- południe. Osobliwością jest, że groby te składały się z prostokątnych drewnianych konstrukcji umocnionych żelaznymi łączeniami, a wnętrze ich udekorowane było tkaninami. Obrządek pogrzebowy obejmował ciałopalenie. Łącznie odkryto szczątki 14 mężczyzn w wieku 35-55 lat, 21 kobiet (22-35 lat) i 14 dzieci. Oprócz grobów znaleziono również bogato wyposażone cenotafy.

Zadziwiające jest bogactwo wyposażeń grobowych: broni, ozdób, amuletów, monet. Wśród broni i monet przeważaja okazy z zachodniej Europy datowane na późny X i wczesny XI w. Biżutera zachwyca bogactwem szklanych paciorków, kamieni i metali szlachetnych oraz pięknymi filigranami. Jednak przede wszystkim oko przykłuwają dwa okazy kaptorgów- pojemniczków na amulety wykonanych ze srebra (fot.) Wszystkie przedmioty charakteryzują się wysoką jakością wykonania. Na szczególną uwagę zasługują również pozostałości tkanin, które prawdopodobnie importowane były z Chin.

Srebrna kaptorga z przedstawieniem orła
 (fot. M. Jórdeczka)
Przedmioty znalezione w męskich grobach to zarówno narzędzia związane z zawodem danej osoby jak i różne rodzaje broni- miecze typu wikińskiego, lansax (miecze jednosieczne) oraz czekany. Jakość ich wykonania i specyfika obrządku pogrzebowego świadczy o wysokiej pozycji społecznej zmarłych, prawdopodobnie członków elity i ich rodzin. Wiele także wskazuje zarówno na bliskie analogie z terenami wschodnimi, jak i skandynawskie pochodzenie, co może sugerować szerokie kontakty handlowe ludności tych terenów.
Największą społeczna rangą cieszył się zapewne młody wojownik z grobu E864 pochowany wspólnie z kobietą (fot.). Oboje wyposażeni byli niezwykle bogato. Jednak o wysokim statusie świadczą przede wszystkim ceremonialny miecz ze srebrnymi inkrustacjami i zdobienia pasa, który zakończony był tamgą - znakiem świadczącym o powiązaniach prawdopodobnie z dynastią Rurykowiczów.

Cmentarzysko z Bodzi jest znaleziskiem unikatowym dla wczesnego średniowiecza Europy. Zlokalizowane jest blisko handlowego szlaku, jakim była Wisła, łączącego strefę nadbałtycką z Bizancjum. Warto wspomnieć także o bogatych złożach solankowych na Kujawach.

Grób komorowy E864 należący do młodego wojownika
(fot. S. Gronek)

W Polsce odkrywa się coraz więcej stanowisk funeralnych pochodzących z przełomu X i XI wieku powiązanych z obecnością obcych przybyszów, głównie ze Skandynawii w młodym państwie Piastów, a Bodzia jest tego najświeższym i najbardziej spektakularnym przykładem. Obecność imigrantów z północy na terenach Polski była związana prawdopodobnie z interesami handlowymi, a także militarnymi. Wiele przykładów pozwala nam sądzić, iż byli oni sojusznikami Piastów. Przypadek cmentarzyska z Bodzi może jednak w przeciwieństwie do innych odkryć sugerować obecność przybyszów z Rusi Kijowskiej na ziemiach piastowskich. Jednak większość pochówków świadczy o ideologicznych powiązaniach z kulturą wikingów ze Skandynawii, podobnie jak to bywa w Europie południowej i zachodniej.

Tym kim byli owi wojownicy i co wiązało ich z władcami Polski jest aktualnie tematem szczegółowych badań w Instytucie Archeologii i Etnologii PAN.



2 komentarze: